Ψυχολογία και Γκράφιτι – Κ. Μπάρμπαρα Κονδύλη

Το πεδίο της θετικής ψυχολογίας δίνει έμφαση σε ατομικά χαρακτηριστικά, όπως την αισιοδοξία, την ανοικτότητα, συμπεριλαμβανομένων του αλτρουισμού και της ενσυναίσθησης, αλλά και της επίγνωσης, τα οποία μπορούν, συνολικά, να συμβάλλουν στην ατομική ευημερία και στη συνολική ευτυχία. Αντιθέτως, τα επιμέρους χαρακτηριστικά, οι παρορμητικές ενέργειες, ο ναρκισσισμός που εκφράζεται μέσω του ατομικισμού, τα έντονα συναισθήματα που διακρίνονται εμφατικά στην εφηβεία, μέχρι τη νεαρή ενήλικη ζωή, μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στο να «δραστηριοποιηθεί» μέσα σε μια κοινότητα, η οποία μπορεί να στερείται ορίων και κοινοτικής δομής. Με άλλα λόγια, ένα άτομο μπορεί να εκφράζει την ανάγκη για καθοδήγηση ή και ηγεσία, αρχές που συναντώνται συχνά στη δομή του «πληρώματος» (crew) στο γκράφιτι. Η κοινωνική ψυχολογία ορίζει τις έννοιες της «ομαδικής σκέψης» και της ανάγκης του ανήκειν, ενώ οι παρορμητικές ή προγραμματισμένες ενέργειες οδηγούν σε τεράστια δημιουργικότητα, αλλά και σε πιθανούς «βανδαλισμούς».

Η κοινοτική ψυχολογία, πάλι,  προσφέρει ιδέες που μπορούν να ενημερώσουν την κοινοτική πρακτική ανάπτυξης, αναμορφώνοντας τη θεωρία του κοινωνικού κεφαλαίου, όπου το κοινωνικό κεφάλαιο (SC) ορίζεται γενικά και μετράται σε διαπροσωπικό, κοινοτικό, θεσμικό ή κοινωνικό επίπεδο, όσον αφορά στα δίκτυα (γεφύρωση) και στους κανόνες αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης (δέσμευση) εντός αυτών των δικτύων [Perkins, D.D., Hughey, J. &Speer, P.W. (2009). “Community Psychology Perspectives on Social Capital Theory and Community Development Practice.” Journal of the Community Development Society, Vol. 33 (1): 33-52.] Τα μακροπρόθεσμα κοινοτικά προγράμματα, όπως η Πρωτοβουλία της Γειτονιάς της Dudley Street Neighborhood Initiative (DSNI), που ξεκίνησε το 1984 στη Μασαχουσέτη, με συνεχόμενες προσπάθειες μέχρι και σήμερα (https://www.dsni.org/), οδήγησαν σε  ομαδικές παρεμβάσεις για την υγεία και την ευημερία της κοινότητας, αναπόσπαστα τμήματα των τομέων της ψυχολογίας της υγείας και της δημόσιας υγείας.

Μια κάποτε «χωματερή» και «ξεχασμένη γειτονιά» μπορεί να αλλάξει, χρησιμοποιώντας βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες προσπάθειες κοινοτικών εταίρων, με παρεμβάσεις έρευνας και περιβαλλοντικού καθαρισμού, δίνοντας έμφαση σε τοιχογραφίες γκράφιτι (murals) και κοινοτικά γεγονότα, όπως παρουσιάζονται παραδειγματικά στο βιβλίο Δρόμοι Ελπίδας [Streets of Hope, 1994]. Το «δικαίωμα στο δημόσιο χώρο», οι έννοιες της συμμετοχής στα κοινά και τα σχετικά χαρακτηριστικά του εθελοντισμού μας φέρνουν στη νέα χιλιετία με πολυεπίπεδα ατομικά και κοινοτικά ζητήματα. Ενώ άρθρα και βιβλία έχουν γραφτεί γύρω από θέματα ατομικών δράσεων και δημόσιου χώρου -- τοιχογραφίες και τέχνη του δρόμου --, είναι σαφές ότι η ατομική και ομαδική συμβολή και οι σχετικές ενέργειες μπορούν να επηρεάσουν «καλώς ή κακώς» όλα τα μέλη μιας κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας.

Μπάρμπαρα Κονδύλη