Γκράφιτι στα κτίρια της Νεάπολης

Σύμφωνα με τη Wikipedia (χ.η.) η Νεάπολη είναι συνοικία της Αθήνας που εκτείνεται μεταξύ του Λυκαβηττού και του Λόφου Στρέφη. Η ονομασία της δόθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες της οικοδόμησης της Αθήνας, στην πέρα των οδών Πραξιτέλους και Ευριπίδου περιοχή, προς διάκριση από την Παλιά Πόλη. Με το πέρασμα του χρόνου η ονομασία περιορίστηκε μόνο στην ανατολική πλευρά. Τα όρια της συνοικίας αρχίζουν από την οδό Ακαδημίας και φτάνουν βόρεια μέχρι τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας στους πρόποδες του Λυκαβηττού και δυτικά μέχρι την περιοχή των Εξαρχείων.

Υπήρξε, επομένως, προάστιο της Αθήνας, έξω από τα όρια της παλιάς Αθήνας «σχεδόν αποχωρισμένον από της κυρίας μάζης της πόλεως εξ’ ου και η ονομασία Νεάπολις και οδός Προαστείου!» (σημερινή οδός Εμμανουήλ Μπενάκη), όπως έγραψε ο συγγραφέας και περιηγητής Γ. Φλωμπέρ, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα.

Η Νεάπολη υπήρξε πόλος έλξης πολλών καλλιτεχνών και διανοούμενων με τους Η. Βενέζη, Ν. Γύζη, Κ. Καρυωτάκη, Σ. Μυριβήλη, Γ. Ξενόπουλο, Κ. Παλαμά, Α. Προβελέγγιο, Ν. Σκαλκώτα, Γ. Χαλεπά, να είναι μερικοί από τους κατοίκους της. Κάτοικοι της υπήρξαν εξίσου πολλές λόγιες, διανοούμενες, επιστημόνισες και καλλιτέχνιδες, της νεωτρικής Ελλάδας, οι οποίες έζησαν, δραστηριοποιήθηκαν και δημιούργησαν στη συγκεκριμένη  περιοχή.

Αν στεκόμασταν λίγο περισσότερο σε αυτές θα ξεχωρίζαμε, κατ' αρχήν, την Καλλιρόη Παρρέν - δημοσιογράφο και πρωτοστατούσα του ελληνικού γυναικείου κινήματος - σκυμμένη στο γραφείο της στην Εφημερίδα των Κυριών (στην οδό Φιλελλήνων, οικία Δ. Ζαχαρίου, απέναντι από τη Ρωσική Εκκλησία) να ετοιμάζει τα άρθρα για το επόμενο τεύχος της. Εκεί, στο γραφείο της, την επισκέπτονταν άλλες σπουδαίες Ελληνίδες που διέπρεπαν στον χώρο της «καλλιτεχνίας», και δη της ζωγραφικής, με τις οποίες διατηρούσε φιλικές σχέσεις: οι Θάλεια Φλωρά, Κλεονίκη Ασπριώτου και Σοφία Λασκαρίδου (Παρρέν, 1901).      

Από τον χώρο της επιστήμης και ειδικότερα τον ευρύτερο της υγείας επέλεξαν τη συγκεκριμένη περιοχή ως επαγγελματική τους στέγη, όπως για παράδειγμα η Ανθή Βασιλειάδου, ιατρός-γυναικολόγος με σπουδές στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ίδια έχοντας επαγγελματική εμπειρία δύο περίπου ετών σε μαιευτική κλινική φημισμένου γυναικολόγου, στο Παρίσι, επέστρεψε στην Ελλάδα για να ασκήσει τα ιατρικά της καθήκοντα “ως γυναικολόγος και μαιευτήρ ιατρός” στο ιατρείο που διατηρούσε επί της οδού Μαυρομιχάλη 44. Στην ίδια γειτονιά, στη διασταύρωση των οδών Ζωοδόχου Πηγής και Ναβαρίνου, άνοιξε το φαρμακείο της, το 1899, η φίλη της  Πολύμνια Παναγιωτίδου. Αποτέλεσε το πρώτο φαρμακείο ιδιοκτησίας γυναίκας φαρμακοποιού στην Ελλάδα, καταφέρνοντας πριν από έναν χρόνο, περίπου, όχι μόνο να είναι η πρώτη Ελληνίδα διδάκτορας της φαρμακευτικής του Εθνικού Πανεπιστημίου αλλά και να αποκτήσει την άδεια εξάσκησης του επαγγέλματος.

Συνεχίζοντας στον χώρο της τέχνης θα σταθούμε στη Νίνα Φωκά: καλλιτέχνιδα, αοιδό της όπερας και της οπερέτας, με καριέρα στη Γαλλία. Σύμφωνα με άρθρο του Περιοδικού Μουσική Κίνησις  το 1904 ήρθε στας Αθήνας, όπου εδίδαξε με εξαίρετη απόδοση [...] στο Ωδείον Αθηνών το οποίο βρίσκονταν στην αρχή της οδού Πειραιώς, σε δημόσιο κτίριο που προσέφερε η κυβέρνηση, το οποίο ανήκε άλλοτε σην οικία Βλαχούτση.

Μουσική παιδεία, σε κάποιο βαθμό, διέθεταν και οι μαθήτριες των Παρθεναγωγείων και ειδικότερα όσες φοιτούσαν στο Αρσάκειο Παρθεναγωγείο «το μέγα εθνικόν εκπαιδευτήριον”, επί της λεωφόρου Πανεπιστημίου Τις μουσικές και τις  χορευτικές τους δεξιότητες είχαν την ευκαιρία να επιδείξουν και με τη συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις του Λυκείου των Ελληνίδων, με πρώτη τους εμφάνιση εκείνη, στην περίφημη γορτή των Ανθεστηρίων, που διεξήχθη τον Μάϊο του 1911, στο Ζάπειο, περιλαμβάνοντας στο πρόγραμμά τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Γενικότερα, πολλές ήταν οι Ελληνίδες των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών που δραστηριοποιούνταν εθελοντικά, στο Λύκειο των Ελληνιδων, Πρόεδρος του οποίου διετέλεσε για πολλά χρόνια η Καλλιρρόη Παρρέν. Τα γραφεία του βρίσκονταν επί της οδού Όθωνος 4 με τον κατάλογο των συνεργάτιδών του είναι μακρύς: Σοφία Μινέϊκο, Άννα Μελά, Μαρία Καλαποθάκη, Ελένη Γεωργαντή,  Ευανθία Εμπεδοκλή, Αναστασία Ναυπλιώτου, Σοφία Τσίλερ, Ανθή Βασιλειάδου, Νίνα Φωκά...     

Τι θα έλεγαν άραγε οι αστές διανοούμενες-λόγιες, οι οποίες έζησαν και δημιούργησαν σε αυτά τα κτίρια στην πάλαι ποτέ περιοχή της Νεάπολης, αν τα έβλεπαν σήμερα; Αν παρατηρούσαν τις αλλαγές των κτιρίων μέσα στον χρόνο; Και σε τι συμπεράσματα θα καταλήγαμε εμείς, στην Ελλάδα, πλέον του 21ου αιώνα, προσπαθώντας να ψηλαφίσουμε τα όποια κατάλοιπα της αστικής ζωής να ξεπηδούν από τα εγκαταλελειμμένα ή τα μισογκρεμισμένα σπίτια που, σε πείσμα των όποιων προσπαθειών “εκμοντερνισμού” της Αθήνας, εξακολουθούν να υφίστανται; Και επιπλέον, παρατηρώντας τα γκράφιτι, στους εξωτερικούς τους τοίχους, σε ποιες συσχετίσεις θα καταλήγαμε  αναφορικά με τα μηνύματα που προσπαθούν να μεταδώσουν ή τους συμβολισμούς που περιέχουν, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες και λειτουργίες που συντελέστηκαν, στο πέρασμα των δεκαετιών; Συνάδουν, άραγε, με την προσωπικότητα και τον τρόπο ζωής των κατοίκων τους εκείνων, των Ελληνίδων “των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών” της νεωτερικής Ελλάδας;

Ιωάννα Αντιπάτη
Phd, MEd, Νηπιαγωγός (ΠΕ 60)